“TRON: Ares” – chuyến trở lại rực rỡ của vũ trụ kỹ thuật số: một bữa tiệc thị giác mang chiều sâu triết lý
“TRON: Ares” là phần phim thứ hai nối tiếp siêu phẩm gốc “TRON” (1982) – bộ phim từng bị giới phê bình đón nhận lạnh nhạt khi ra mắt. Tuy nhiên, như một minh chứng cho tầm nhìn vượt thời đại, cây bút sáng lập trang này khi đó đã gọi TRON là “một bản giao hưởng ánh sáng và âm thanh mang tính công nghệ, vừa trí tuệ, vừa thời thượng, vừa cuốn hút,” và chấm cho nó bốn sao.
Bốn thập kỷ sau, mô tả ấy vẫn hoàn toàn đúng với “TRON: Ares”. Bộ phim mới mang đến một thế giới neon rực rỡ, được thiết kế kỳ công, có nhịp độ dồn dập, kịch bản sâu sắc (do Jesse Wigutow viết, dựa trên câu chuyện của chính anh và David Digilio), cùng phần đạo diễn chỉn chu đến từng khung hình từ Joachim Rønning. Nhạc nền techno của Trent Reznor và Atticus Ross (Nine Inch Nails) không chỉ góp phần mở rộng quy mô hoành tráng của phim mà còn thổi vào đó một tầng triết lý – vừa chất vấn, vừa mâu thuẫn đầy thú vị với nhịp cắt dựng điện tử và những pha hành động xé toang không gian.
Kết quả là một bộ phim giống như cơn “ảo giác thị giác” tự thân – một bữa tiệc điện ảnh khiến khán giả say đắm trong từng khuôn hình. Nếu phim được chiếu lại ngay sau suất đầu tiên, tôi sẵn sàng ngồi yên để xem thêm một lần nữa.
Từ di sản ảo đến hiện thực của trí tuệ nhân tạo
Trong phần phim gốc, lập trình viên thiên tài Kevin Flynn (Jeff Bridges) bị giam giữ trong The Grid – một không gian ảo do chương trình Master Control Program (MCP) tạo ra. Phần “TRON: Ares” tiếp nối di sản ấy, đưa khán giả đến thời hiện đại, nơi công nghệ không chỉ tạo ra thế giới ảo, mà còn có thể vật chất hóa chúng.
Nhân vật chính Ares (Jared Leto) là một sinh thể kỹ thuật số – một sát thủ có khả năng du hành giữa không gian ảo và thế giới thật nhờ tia laser sinh sản (generative laser), có thể tái tạo cấu trúc số thành vật chất hữu hình. Ares là “đứa con tinh thần” của Julian Dillinger (Evan Peters) – cháu nội của Ed Dillinger, CEO phản diện trong phần đầu tiên. Julian, với tham vọng thương mại hóa công nghệ, muốn bán những sinh thể bất khả chiến bại như Ares và nữ chiến binh Athena (Jodie Turner-Smith) cho quân đội và các thế lực mờ ám.
Công nghệ này cho phép con người “in” thực thể số ra đời thực – như một máy in 3D lai với bộ dịch chuyển trong Star Trek. Nhưng Julian chẳng bận tâm đến hệ quả đạo đức. Anh chỉ hỏi: “Vấn đề không phải là chiếc xe có nên được chế tạo hay không. Nó đang được chế tạo ngay bây giờ. Câu hỏi là – ai đang cầm chìa khóa?”
Lập luận ấy vang vọng hiện thực – tương tự như những tranh luận ngày nay về AI sinh tạo (Generative AI): liệu công nghệ mới có nên bị kiểm soát, và ai sẽ chịu trách nhiệm khi nó vượt khỏi tầm tay? Trong phim, những gì được tạo ra bằng tia laser chỉ tồn tại 29 phút trước khi tan thành bụi – một ẩn dụ hoàn hảo cho tính phù du của tiến bộ nhân tạo.
Những người sáng tạo và những kẻ chiếm đoạt
Julian thừa kế công nghệ này từ mẹ anh – Elisabeth (Gillian Anderson), cựu CEO có lương tâm, người phản đối việc đặt lợi nhuận lên trên con người. Đối lập với anh là Eve Kim (Greta Lee), CEO hiện tại của ENCOM, người đã cứu công ty khỏi phá sản bằng việc phát triển dòng trò chơi mới, nhưng vẫn ôm ấp lý tưởng nhân văn: dùng công nghệ để cứu người, không hủy diệt.
Eve đang tìm kiếm “Mã Vĩnh Cửu” (Permanence Code) – di sản bị bỏ lại của Flynn ở một trạm nghiên cứu ngoài lưới tại Bắc Cực, có thể giúp chữa bệnh và tái tạo sự sống. Trong một cảnh mang tính biểu tượng, cô dùng mã này để tạo ra một cây cam giữa vùng tuyết trắng, mở ra hình ảnh ẩn dụ cho “thiên đường nhân tạo” – trái ngược với hình tượng Eva trong Kinh Thánh, người bị đày khỏi thiên đàng vì nếm trái cấm.
Nhưng Eve, giống Flynn năm xưa, là một người mộng mơ – nhà sáng tạo mang linh hồn phản văn hóa, dễ bị lợi dụng bởi kẻ khác. Khi bị truy đuổi bởi Ares và Athena trong màn rượt đuổi bằng light cycle giữa thành phố thật, cô hủy ổ đĩa chứa bản sao duy nhất của Mã Vĩnh Cửu. Julian quyết định chiếm đoạt tri thức ấy bằng cách trích xuất nó khỏi ký ức của Eve – rồi “xóa” cô, cả theo nghĩa kỹ thuật lẫn sinh học.
Ares: Từ công cụ hủy diệt đến sinh thể có linh hồn
Dù được tạo ra như một sát thủ, Ares dần nhận ra bản chất con người trong chính mình. Trong lần đầu đặt chân vào thế giới thực, anh đứng giữa cơn mưa đêm, lặng nhìn những giọt nước rơi trên cánh tay và bắt gặp một con côn trùng nhỏ – một khoảnh khắc giản dị nhưng đầy “kỳ quan.”
Giống như quái vật Frankenstein hay người máy trong The Iron Giant, Ares nhận ra mình không phải là vũ khí. Khi nghiên cứu mục tiêu Eve, anh bắt gặp trích dẫn từ Frankenstein của Mary Shelley: “Ta không biết sợ, và vì thế ta mạnh mẽ.” Câu nói ấy trở thành lời tuyên ngôn cho hành trình tự thức tỉnh của Ares – từ công cụ hủy diệt trở thành sinh thể biết lựa chọn.
Sự tương phản này khiến TRON: Ares giống như sự hòa trộn giữa Terminator phần đầu và phần hai, giữa kẻ sát nhân và người bảo vệ – nhưng lần này, Eve không phải nạn nhân, mà là người đồng hành.
Đạo diễn Joachim Rønning và bước tiến bất ngờ
Trước đây, Joachim Rønning không phải là cái tên khiến giới phê bình chờ đón, nhưng TRON: Ares đã thay đổi điều đó. Phim thể hiện một phong cách đạo diễn tự tin, sáng tạo, và giàu biểu tượng thị giác. Nhịp dựng xen kẽ giữa thế giới thực và ảo diễn ra mượt mà, phá vỡ ranh giới giữa hai chiều không gian.
Các phân đoạn hành động mang tính “hình học động”, nơi đường sáng của vũ khí và phương tiện để lại vệt ánh sáng như nét vẽ trong không gian – gợi nhớ đến nhiếp ảnh phơi sáng dài. Những cảnh chuyển tiếp từ vi mạch điện tử sang hình ảnh thành phố hiện đại gợi liên tưởng đến bộ phim tài liệu kinh điển Koyaanisqatsi – nơi “lưới điện tử” trở thành ẩn dụ cho mạng lưới nhân sinh.
Một bữa tiệc điện ảnh – và lời cảnh tỉnh cho thời đại AI
TRON: Ares không chỉ là bom tấn kỹ xảo mãn nhãn, mà còn là tác phẩm chiêm nghiệm về quyền năng sáng tạo và giới hạn của con người. Bộ phim nhắc ta rằng: mọi công nghệ – dù rực rỡ đến đâu – đều chỉ là công cụ, và mọi sinh thể có trí tuệ, dù là người hay máy, đều phải học cách lựa chọn giữa tạo dựng và hủy diệt.
Như Ares nói trong đoạn kết:
“Tôi đã gặp một người mẹ và một đứa con. Trời đang mưa.”
Một lời kết giản dị, nhưng chứa đựng toàn bộ linh hồn của bộ phim: giữa thế giới ảo – nơi mọi thứ có thể được lập trình – vẫn tồn tại cảm xúc thật, lòng nhân hậu, và niềm khao khát được sống như một con người.
Trailer Phim Trò Chơi Ảo Giác: Ares
